Sektörde Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ELT) olarak adlandırılan atık lastikler, otomobillerde, kamyonlarda veya diğer taşıtlarda artık güvenilir bir şekilde kullanılamayacak durumdaki aşınmış kauçuk lastiklerdir. Artık işe yaramadıkları için elden çıkartılmaları gerekir. Bu tür lastikler genelde arazilere atılır, yasadışı çöplerde çevreye bırakılır, geri dönüştürülür veya yakılarak yakıt veya enerji elde edilir.
Çevreye Bırakılan Lastikler
ABD’de yasal veya yasadışı çöplerde 2 ila 3 milyar arası hurda lastik bulunmaktadır. ABD en yüksek ETS rakamlarına sahip olan ülkedir ancak bu dünyanın her yerinde bir sorundur. Lastikler gezegenimizin her yerinde çevreyi işgal etmektedir.
Lastikler çok fazla yer kaplamakta ve çevre açısından bir tehdit oluşturmaktadır.
Lastiklerde gizli metan gazı cepleri oluşur ve bu gaz, atık alanlarında yüzeye çıkabilir. Bu tür ortamlar, sivri sineklerin ve hastalık taşıyan diğer böceklerin üreyebileceği ideal ortamlardır.
Lastiklerden çinko, krom, kurşun, bakır, kadmiyum ve sülfür gibi toksik maddeler sızar. Bu maddeler toprağa zarar verdiği gibi yerel su kaynaklarını kirletir.
Lastikler ateş alır. 2017 yılında Teksas-Odessa’daki 12.140 metre karelik hurda lastik alanında yangın çıkmıştı. Çöplükte 100.000 lastik bulunuyordu ve çevre koruma ve itfaiye görevlilerinin alevleri söndürmesi neredeyse bir hafta sürdü. Bu tür yangınlardan çıkan duman karbon monoksit, poliklorobifenil (PCB’ler), diyoksinler, füranlar ve benzenler gibi kimyasalları ve toksik metalleri içerir. Bu dumanın solunmasının yol açtığı sağlık risklerinin ciddiyeti cilt irritasyonuna, solunum sorunlarına ve kansere kadar uzanır.
Geri Dönüştürülmüş Lastikler
Atığın yarısından azı gerçek anlamda geri dönüştürülebilmektedir. Yarısından fazlası yakılarak yakıt elde edilir.
Lastik geri dönüştürme işlemi, lastiklerin küçük parçalar halinde doğranmasını, kolay kırılabilmesi için dondurulmasını ve sonra en ufak hale gelene kadar öğütülmesini içerir. Ortaya çıkan yığın elekten geçirilerek büyük cam parçaları temizlenir ve içindeki maddeler mıknatıslar ve titreşimli separatörlerle olabildiğince ayrıştırılır.
Bu süreç sonunda arta kalan bileşenlerden yol döşeme ve çatı kaplama malzemeleri ve diğer ürünlerin yapımında faydalanılır.
Bazı hurda lastikler inşaat işlerinde kullanılır ve yapay kayalık (resif) yapımında değerlendirilir. Ancak bu lastikler her durumda toksin madde açığa çıkartır ve yerlerinden gevşediklerinde pek çok çevre sorununa neden olurlar. Gevşeyen lastikler kayalıklara ve okyanus/deniz tabanına zarar verebilir ve kıyıya vurabilir.
Kullanılmış lastiklerden elde edilen kauçuk malç uzun zamandır bahçelerde ve çocuklara yönelik oyun alanlarının yapımında kullanılmakta ve suni çime dönüştürülmektedir. Belirli türden kauçuk malçının yeterli miktarda salındığı takdirde toksik olabilecek bileşenler sızdırdığı bilinmektedir. ABD hükümeti halihazırda geri dönüştürülmüş lastiklerden elde edilen malçın güvenilir olup olmadığı konusunda detaylı araştırmalar yürütmektedir.
Geri dönüştürülmüş lastiklerin %55’i yakılarak enerji üretiminde ve çimento fırını işlemlerinde değerlendirilmektedir. Bu işlem havaya bilinen 23 farklı kanserojen madde salmaktadır.